صعود زمستانی: چالش نهایی کوهنوردان حرفه‌ای

مقدمه: هنر مبارزه با طبیعت خشن

صعود زمستانی به عنوان سخت‌ترین و خطرناک‌ترین شکل کوهنوردی شناخته می‌شود. بر اساس داده‌های انجمن کوهنوردی آلپاین، نرخ موفقیت صعودهای زمستانی به قلل 8000 متری حدود 30% کمتر از صعودهای فصلی معمول است. این نوع صعود که معمولاً بین دسامبر تا فوریه انجام می‌گیرد، کوهنوردان را با چالش‌های منحصر به فردی روبرو می‌سازد. دمای هوا که ممکن است به -60 درجه سانتیگراد برسد، روزهای کوتاه، بادهای شدید و شرایط غیرقابل پیش‌بینی جوی، همگی باعث می‌شوند صعود زمستانی به یکی از دشوارترین آزمون‌های مهارت و استقامت تبدیل شود.

کوهنوردی فنی زمستانه و تلاش بر روی مسیرهای سنگنوردی و یخ نوردی در فصل زمستان یکی از رموز پیشرفت کوهنوردی در بسیاری از کشورهای صاحب نام در این عرصه است.

 سنگنوردان و فنی کاران ما باید یاد بگیرند که فصل سنگنوردی و صعود دیواره ها فقط بهار و تابستان نیست و اگر قصد داریم سطح کارهای فنی حود را به کشورهای پیشرفته نزدیک کنیم باید به صعودهای فنی زمستانه رو بیاوریم.

هدف از ارائه این مطلب ارائه نکاتی است که باید در صعودهای عمودی زمستانه باید مد نظر قرار بگیرد نکاتی که بسیاری از آنها در هر نوع فعالیت کوهنوردی دیگر نیز مصداق دارد ولی دراینجا با رویکرد صعودهای عمودی ارائه شده است. افرادی هستند که قصد دارند بعد از یک دوره سنگنوردی تابستانه وارد برنامه های زمستانه شوند.

خبر خوب برای این  افراد این است که  خیلی از مهارتهای  سنگنوردی تابستانه عینا” در برنامه های زمستانه نیز کاربرد دارند و خبر بد نیز این است که  اگر  شما به اندازه کافی تجربه کوهپیمائی ندارید قبل از اینکه اقدام به اجرای برنامه های زمستانه کنید باید مهارتهای لازم در این خصوص کسب کنید و بعد وارد برنامه هائی از این دست شوید. در اینجا 10 نکته کلیدی که در برنامه های فنی  زمستانه باید مورد توجه قرار گیرد را ارائه می دهیم:

چالش‌های منحصر به فرد صعود زمستانی

1. شرایط جوی فوق‌العاده سخت

• دمای بسیار پایین (معمولاً بین -30 تا -60 درجه) است. به عنوان مثال طبق گزارشات موسسه هواشناسی کوهستانی، دمای قله اورست در زمستان به طور متوسط 36- درجه سانتیگراد است.

• بادهای شدید با سرعت بیش از 100 کیلومتر بر ساعت

• طوفان‌های ناگهانی و طولانی مدت

• کاهش دید به دلیل بارش برف و مه

2. چالش‌های فیزیکی

• مصرف انرژی بیشتر به دلیل سرمای شدید

• خطر یخ‌زدگی اندام‌ها در عرض چند دقیقه

• سختی تنفس در هوای سرد و رقیق

3. مشکلات فنی

• یخ‌زدگی تجهیزات و ابزار

• تغییرات سریع در شرایط برف و یخ

• نیاز به مهارت‌های پیشرفته یخنوردی

1-کاهش طول  روز در صعود زمستانی

در زمستان هوا سرد است, پیمایش مسیر بیشتر طول می کشد و روزها هم کوتاهتر می شوند. اولین چیزی که به ذهن می رسد این است که ما باید مهارتهای فعالیت در تاریکی را یاد بگیریم کسب این مهارت  لازم است اما اگر حرکتتان را زودتر انجام دهید و مسیری را مطابق با توانائی خود و زمان مفید در دسترس خودتان  انتخاب کنید  نیازی نخواهید داشت که در تاریکی شب برنامه را به پایان برسانید.

اما به هیچ وجه روی اینکه حتما” در روشنائی روز به انتهای مسیر می رسید حساب نکنید و تمهیدات لازم را برای مواجهه با شرائطی که به علل مختلف صعود و فرود شما بیش از زمان پیشبینی طول بکشد و به تاریکی بر بخورید بیاندیشید (همراه داشتن هد لامپ با باطری اضافه و پوشاک مناسب  و … )

2-کنترل وضعیت هوا

هوا در زمستان ناپایدارتر از تابستان است و شرائط سخت تری از لحاظ سرما ,بارش و وجود برف و یخ در مسیر حکم فرماست. بنابراین در این فصل باید دقت بیشتری در کنترل و خبردار شدن از وضعیت هوا داشته باشیم. قوانین ساده ای در اینخصوص وجود دارد مثلا”  سیستمهای هوائی که از شرق و شمال می آیند در زمستان  نسبت به سیستمهائی که از غرب و جنوب می آیند هوای سرد تری را بهمراه دارند.

مطالعات خود را در زمینه هواشناسی توسعه دهید و سایتهای هواشناسی را به خوبی بشناسید و از آنها بهره بگیرید.

3-بهمن شناسی

بیشتر افراد در بهمن هائی گیر می افتند که خود آنرا ایجاد کرده اند و در این خصوص کوهنوردان آسیب پذیر ترند.

منطقه ای را که قرار است در آن فعالیت کنید را از لحاظ امکان ریزش بهمن بررسی کنید و بعد اقدام به اجرای برنامه کنید  پارامترهائی چون شیب مسیر های پیمایش,حجم برف زمان آخرین بارش جهت و سرعت باد ,دمای هوا در این بررسی مورد نیاز هستند .

بطور خلاصه : دانش بهمن شناسی خود را بالا ببرید.

4-چیدن ابزار

در فصل تابستان به ابتدای مسیر می رویم و بعد از اینکه ابزارهای خود را مرتب نموده و به هارنس وصل می کنیم  صعود خود را شروع می کنیم اما در زمستان نقاط شروع سنگنوردی ممکن است  شیبهای تند و نامناسب (یخ زده و بهمن گیر و … ) باشند لذا لازم است که قبل از این بخشها موضعی مناسب را جهت شروع کار فنی و استقرار اولیه در نظر گرفت و ابزارها را مرتب نمود.

در صعود زمستانی ابزارهای خود را به حداقل برسانید و بدانید که زیاد نمی توانید  در شکافهای موازی ابزار گذاری کنید. میخ و رول ابزارهای خوبی برای  ایجاد نقاط حمایت میانی است اما ترجیحا” سعی کنید استفاده از آنها را به حداقل برسانید.

5-کلاه کاسک

در صعود زمستانی  شما علاوه بر سقوط سنگ در معرض ریزش برف و قطعات یخ نیز هستید. بنابر این استفاده از کلاه کاسک ضروری  تر از پیش است.

کلاه کاسک خود را طوری انتخاب کنید که بتوان یک کلاه  نیز جهت گرم شدن زیر آن پوشید. همچنین کنترل کنید که کلاه کاپشن شما نیز به اندازه ای باشد که در مواقع لزوم  بتوان آنرا روی کلاه کاسک کشید.

6-حمایت

اگر بعنوان نفر دوم صعود می کنید حتما” در انتخاب نقطه ای که ایستاده و نفر سرطناب را حمایت  می کنید دقت کنید. به علت پوشیده بودن مسیر از سنگ و یخ و برف و یا احتمال شکستن قندیل های یخی و یا شکستن نقاب های برفی  به علل طبیعی و یا تحریک نفر صعود کننده شما مدام در معرض خطر ریزش هستید. لذا تا حد ممکن زیر مسیر صعود و یا سقوط احتمالی نایستید .

7-فاصله میانی ها

در زمستان مسیر های صعود به اندازه تابستان مطمئن نیست. مسیری کم شیب و به ظاهر ساده به علت لغزنده بودن می تواند خطرناک باشد. لذا بعد از شروع صعود در اسرع وقت اولین میانی را در نقطه ای مطمئن نصب کنید.

در نصب ابزارهای میانی در شکافها ابتدا شکاف را کاملا” تمیز نموده و از برف و یخ خالی کنید و بعد ابزار را کار بگذارید

استفاده از سیستم دو طنابه و اسلینگ های بلند می تواند ایمنی شما را در صعود بالا ببرد.

8-ارتباطات در صعود زمستانی

حتی در یک هوای خوب نیز ممکن است در برقراری ارتباط با همطناب خود  مشکل داشته باشید لذا یک سیستم ارتباطی مناسب را بین اعضای تیم ایجاد کنید.(علائمی صوتی و یا سیگنالهائی با حرکت طناب و یا استفاده از تجهیزات بی سیم)

9-نقاب برفی

یک نقاب بزرگ در بالای مسیر می تواند مانع تاپ کردن و رسیدن به انتهای مسیر شود. بنابراین قبل از اینکه مسیری را برای صعود زمستانی انتخاب کنید یک ارزیابی درخصوص وضعیت نقابهای برفی انجام دهید و اینکه اگر با چنین شرائطی مواجه شوید آمادگی عبور از آن را دارید یا نه؟

اطلاع از وضعیت حجم برف سرعت و جهت باد و … در اینخصوص راهگشاست.

10-پایان صعود

حتی اگر مسیر صعود زمستانی به یک نقاب برفی منتهی نشود ممکن است کارگاه انتهائی آن در یک شیب برفی تند و لغزنده قرار دارد که هیچ ابزاری نیز در آن کار گذاشته نمی شود که برای این موضوع باید تمهیدات لازم اندیشیده شود.

بعنوان مثال در آخرین نقطه قبل از شیب برفی که امکان برقراری کارگاه وجود دارد کارگاه را برقرار نموده و در مرحله بعد با طول طناب بیشتری می توانید آن بخش را رد نموده و از مسیر خارج شوید.

برخی سنگنوردان فراموش می کنند که همانطور که صعود می کنند برگشتی نیز وجود دارد .

قبل از اقدام به صعود زمستانی در مسیری خاص باید مسیر برگشت را نیز شناسائی نمود طوری که حتی اگر به تاریکی بر بخورید نیز بتوانید مسیر برگشت را بیابید.

بدون شک همه مواردی را که در یک صعود زمستانی باید مد نظر قرار گیرد را نمی توان در یک مقاله و در فرصتی اندک توضیح داد و لازم است که دایره دانش خود را در این خصوص بیش از پیش گسترش داد.

تاریخچه صعودهای زمستانی

دوران آغازین (دهه 1950-1970)

اولین صعود زمستانی موفق به یک قله 8000 متری در سال 1980 توسط کوهنوردان لهستانی به قله اورست انجام شد. این آغازگر دوره‌ای جدید در کوهنوردی بود. بعدها کوهنودان دیگری همچوم دنیس اوربکو، سیمون مورو، علی سدپارا، نیرمال پورجا و … با ملیت های مختلف موفق به صعود زمستانه یک یا چند قله هشت هزار متری شدند

انقلاب لهستانی (دهه 1980)

کوهنوردان لهستانی با توسعه تکنیک‌های ویژه صعود زمستانی، بسیاری از قلل 8000 متری را برای اولین بار در زمستان فتح کردند. مجله National Geographic گزارش می‌دهد که کوهنوردان لهستانی 8 مورد از 14 قله 8000 متری را برای اولین بار در زمستان فتح کردند.

عصر مدرن (2000 به بعد)

با پیشرفت تجهیزات و فناوری، صعودهای زمستانی به سطح جدیدی رسیدند. آخرین قله 8000 متری که در زمستان فتح شد، K2 در سال 2021 بود.

تکنیک‌های حیاتی برای صعود زمستانی موفق

1. برنامه‌ریزی دقیق

• مطالعه دقیق پیش‌بینی‌های هواشناسی

• برنامه‌ریزی برای روزهای کوتاه زمستانی

• در نظر گرفتن روزهای ذخیره برای شرایط بد جوی

2. انتخاب تجهیزات مناسب

• لباس‌های چندلایه با عایق‌بندی ویژه

• کیسه خواب‌های مخصوص دمای بسیار پایین

• ابزارهای مقاوم در برابر یخ‌زدگی

3. تکنیک‌های حرکتی

• حرکت آهسته و پیوسته برای حفظ انرژی

• تنفس کنترل شده برای جلوگیری از سرمازدگی ریه‌ها

• مدیریت بهینه زمان در ساعات محدود نور روز

خطرات اصلی در صعود زمستانی

1. هیپوترمی (سرمازدگی شدید)

• علائم: لرز شدید، گیجی، کاهش هوشیاری

• پیشگیری: لباس‌های مناسب و کنترل مداوم وضعیت بدن

2. یخ‌زدگی اندام‌ها

• معمولاً یخ زدگی در انگشتان دست و پا، بینی و گوش‌ها رخ می‌دهد

• می‌تواند منجر به قطع عضو شود

3. بهمن

موسسه تحقیقات بهمن اعلام کرده که 60% حوادث مرگبار کوهنوردی زمستانی مربوط به بهمن است.

• خطر بهمن در زمستان به شدت افزایش می‌یابد

• نیاز به مهارت‌های پیشرفته ارزیابی خطر بهمن

تجهیزات تخصصی صعود زمستانی

1. پوشاک

• لباس زیر حرارتی

• لایه میانی عایق (همانند پوشاک پلار)

• پوشش بیرونی ضدباد و ضدآب

• دستکش‌های مخصوص دمای بسیار پایین

2. ابزار فنی

• کرامپون‌های مخصوص برف و یخ

• کلنگ‌ها و تبرهای یخنوردی

• طناب‌های مقاوم در برابر سرما

3. وسایل کمپینگ

• چادرهای مقاوم در برابر بادهای شدید

• اجاق‌های گازی مخصوص ارتفاع بالا

• کیسه خواب‌های رتبه‌بندی شده برای دمای بسیار پایین

آمادگی جسمانی و روانی

1. تمرینات فیزیکی

• تمرینات استقامتی طولانی مدت

• تمرین در شرایط سرد

• سازگاری با ارتفاع

2. آمادگی روانی

• تمرینات مدیریت استرس

• شبیه‌سازی شرایط دشوار

• توسعه صبر و استقامت روانی

3. تغذیه ویژه

• برنامه‌ریزی برای مصرف کالری بالا

• غذاهای پرانرژی و سریع‌الهضم

• هیدراتاسیون مداوم

آینده صعودهای زمستانی

1. روندهای جدید

• افزایش صعودهای انفرادی در زمستان

• توسعه مسیرهای جدید در فصل زمستان

• استفاده از فناوری‌های پیشرفته پیش‌بینی هوا

2. چالش‌های اخلاقی

• بحث درباره محدودیت‌های انسانی

• مسئله تجاری شدن صعودهای زمستانی

• حفظ اصول اخلاقی در شرایط بحرانی

نتیجه‌گیری: هنر مبارزه با طبیعت

صعود زمستانی نمایانگر اوج هنر کوهنوردی است که ترکیبی از مهارت‌های فنی پیشرفته، آمادگی جسمانی استثنایی و اراده‌ای آهنین را می‌طلبد. این شکل از کوهنوردی نه فقط یک چالش فیزیکی، بلکه آزمونی برای روح و روان کوهنوردان است. با پیشرفت تجهیزات و تکنیک‌ها، مرزهای صعود زمستانی همچنان در حال گسترش است، اما همیشه به عنوان یکی از خطرناک‌ترین فعالیت‌های انسانی باقی خواهد ماند.

منابع معتبر برای مطالعه بیشتر:

1. راهنمای جامع صعود زمستانی از UIAA

2. گزارشات هواشناسی کوهستانی و یا دانلود جزوه هواشناسی کوهستان

3. تحقیقات پزشکی ارتفاع بالا و یا مقاله ادم مغزی و ادم ریوی

4. مقالات تخصصی کوهنوردی زمستانی

این لینک‌ها به معتبرترین منابع بین‌المللی در زمینه کوهنوردی زمستانی متصل هستند و می‌توانند اطلاعات تخصصی بیشتری در اختیار خوانندگان قرار دهند.

شما می توانید لایو اینستاگرامی در خصوص کوهنوردی و صعود زمستانه که با استاد عباس علی نژاد اجرا شده است را در اینجا ببینید