سرمازدگی در کوهنوردی

سرمازدگی در افرادی ایجاد می شود که در تماس طولانی مدت با سرما و محیط سرد قرار گیرند. بنابراین به وفور در بین کوهنوردان و حتی سنگنوردان مشاهده می شود. همانطور که می دانید هرچه بر ارتفاع افزوده می شود از فشار هوا کاسته شده و بر شدت سرما افزوده می شود. به ازای هر 1000 متر افزایش ارتفاع 6.5درجه بر برودت و سرما افزوده می شود. و باد هم بر این سرما می افزاید. آب و هوای کوهستان در اکثر مواقع سرد بوده و انواع سرمازدگی در آن رخ می دهد.

هوای سرد ممکن است باعث دو مشکل اساسی در بدن ما شود. هیپوترمی ( یا کاهش دمای درونی بدن) و سرمازدگی اندام (یخ زدگی اندام). ما در این مقاله در مورد سرمازدگی اندام به صورت کامل توضیح خواهیم داد.

 

عوامل بروز سرمازدگی

 

سه عامل سرما، باد و رطوبت عوامل اصلی در بروز سرمازدگی هستند ولی عوامل دیگری می تواند باعث بروز یا تشدید سرمازدگی گردند.

 

سرما

 

مسلما عامل جدایی ناپذیر بروز سرمازدگی است و باید شرایط دمایی زیرصفر درجه سانتی گراد باشد تا باعث بروز یخ زدگی در اندام ها شود.

 

باد

 

جزو عواملی است که بر شدت سرما می افزاید و معمولا در ارتفاعات بالاتر از شدت و سرعت بیشتری برخوردار است.

 

 

رطوبت

 

منظور از رطوبت هرگونه خیسی و رطوبت در تماس با بدن است. به عنوان مثال رطوبت ناشی از تعریق در پا خصوصا در کفش هایی از جنس پلاستیک یا بدون تنفس که رطوبت ناشی از تعریق پا در کفش مانده و باعث مرطوب و خیس شدن جوراب و پا می شود. یا سهل انگاری در راه رفتن و فرو رفتن پا در چاله آب

 

عوامل مستعد کننده دیگر برای ایجاد سرمازدگی

در ایجاد سرمازدگی عوامل و شرایطی تاثیرگذار هستند که به تفکیک آنها را شرح می دهیم.

 

خستگی و ضعف

 

بروز سرماخوردگی قبل یا حین برنامه، مصرف برخی داروها که می تواند باعث بروز رخوت و سستی در فرد شود، وجود عفونت های تنفسی از قبل، بی خوابی شب قبل از برنامه و خستگی های جبران نشده، مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر و در نهایت تغذیه ی نامناسب همگی عوامل تشدید کننده ی سرمازدگی هستند.

 

کم آبی و بی آبی بدن

 

فعالیت سنگین بدنی ، کوله کشی ها و برف کوبی های مداوم، وجود مسیرهای طولانی و خستگی زیاد و تنبلی در جبران آب از دست رفته عواملی هستند که منجر به کم آبی بدن شده و باعث افزایش غلظت خون و عدم جریان مناسب خون بویژه در اندام های تحتانی می تواند به سرعت باعث بروز سرمازدگی شود.

 

تماس با فلزات

 

نداشتن پوشش مناسب همچون دستکش در حین استفاده از باتوم و کلنگ کوهنوردی، بستن ساعت، انگشتر یا گردنبند، تماس با پیچ یخ و هرگونه وسیله ی فلزی دیگری می تواند باعث سرمازدگی و یخ زدگی انگشتان دست شود.

 

تماس با سنگ و یخ

 

تماس های مکرر در طی صعودهای ترکیبی سنگ و یخ، صعودهای کرده ای یا در اثر خیس شدن دستکش در اثر تماس با یخ

 

ارتفاع بالا

 

مسلما تمامی شرایط گفته شده در ارتفاع بالاتر که سرمای آن بیشتر، خشکی آن بیشتر و کم آبی شدیدتر است، بیشتر بروز می کنند. از طرفی بروز بیماری ارتفاع و کسالت ناشی از آن در ارتفاعات سرمازدگی را به دنبال دارد. در ارتفاع ممکن است در کنار سرمازدگی دچار بیماری ادم مغزی یا ادم ریوی شوید

 

فشار وارد بر عضو

 

فشار وارده ناشی از کفش تنگ، لباس نامناسب یا تنگ، جوراب و گتر تنگ می تواند باعث اختلال در خونرسانی عضو مربوطه شده و آن را در برابر سرمازدگی آسیب پذیرتر کند.

 

لباس نامناسب

 

پوشاک نازک، غیراستاندارد، هادی گرما، نداشتن دستکش و جوراب مناسب.

 

بیماری های زمینه ای

 

بیماری هایی همچون غلظت خون، کم کاری غده ی تیروئید ، دیابت یا بیماری قند از جمله بیماری هایی هستند که فرد مبتلا را در برابر سرما حساس می کنند.

 

 

توقف در مسیر

 

در صعودهای کرده ای و مسیرهای سنگی و یخچالی توقف های طولانی مدت می تواند به علت بی حرکت شدن بدن فرد را در معرض سرمازدگی قرار می دهد.

 

سرمازدگی و یخ زدگی پیشین

 

عضوی که قبلا دچار سرمازدگی شده و در برابر سرما حساس تر بوده و سریع تر به سرمازدگی مبتلا شود.

 

 

اعضای حساس به سرمازدگی

 

بدن انسان از یک هسته مرکزی که محتوای اندام ها و دستگاه های حساس و حیاتی بدن هستند و از اندام های محیطی که مسئول حفظ هسته مرکزی می باشند، تشکیل شده است. هسته مرکزی شامل سر به همراه مغز و سیستم عصبی و تنه ( شامل دستگاه های قلب و عروق، سیستم ریوی، گوارشی، کلیوی و قسمت های سطحی پوست است که بیشتر در معرض سرمازدگی قرار دارند.

بنابراین اعضا و اندام هایی که بیشتر در معرض سرمازدگی قرار دارند عبارتند از:

دست ها و پاها ( بیشتر انگشتان و پاشنه) ، بینی ، گوش ها، قسمت های سطحی پوست (گردن، کمر، مچ دست) ، گونه و چانه، دستگاه تناسلی ، چشم و حدقه ی چشم. در این میان شایع ترین قسمت های بدن که دچار سرمازدگی می شوند انگشتان دست و پاها ، بینی، گوش و پوست هستند.

 

آسیب شناسی بروز سرمازدگی در عضو

 

1. در بافت کریستال های یخ تشکیل می شود. این کریستال ها که ناشی از یخ زدن آب درون سلولی می باشند باعث پارگی سلول بافت مبتلا می شوند.
2. از دست دادن آب درون سلوا. به علت تشکیل کریستال های یخ و پارگی غشای سلولی ، آب درون خود را از دست می دهد و نمی تواند به حیات خود ادامه دهد.
3. از بین رفتن پروتئین های سلولی. پروتئین های یخ زده منقلب شده و وظیفه اصلی خور را از دست می دهند و قادر به ایفای عملکرد نخواهند بود
4. اختلال در ساختن DNA . ساخت DNA  که برای ادامه ی حیات سلولی ضروری است متوقف می شود.
5. اختلال در دیواره ی سلولی و فشار اسمتیک سلول. با بهم خوردن سیستم اسمتیک، دیواره سلولی نفوذ پذیری خود را از دست داده و پاره می شود
6. آسیب به عروق. عروق مویرگی بافت صدمه می بیند و دیگر قادر به تامین خون مورد نیاز سلول ها نخواهد بود.

در مورد سرمازدگی انواع مختلفی وجود دارد که می توانید انواع سرمازدگی و راههای درمان آن را در مقاله ای جداگانه مطالعه بفرمایید.

در تاریخ پنجم دی ماه سال نو و نه در ارتفاعات شمالی تهران حوادث کوهنوردی زیادی به دلیل سرما رخ داد که می توانید شرح آن را در اینجا بخوانید