اشترانکوه، نامی که برای هر کوهنورد ایرانی، طنینی از شکوه، چالش و زیبایی خشن طبیعت را به همراه دارد. این رشته‌کوه عظیم، که به حق «آلپ ایران» لقب گرفته است، در قلب استان لرستان و بخشی از رشته کوه زاگرس قرار دارد و یکی از باشکوه‌ترین و فنی ترین مقاصد کوهنوردی ایران به شمار می‌رود. صعود به آن نه تنها نیازمند آمادگی جسمانی فوق العاده است، بلکه تسلط بر مدیریت استرس در کوهستان و روانشناسی بقا را می‌طلبد.
اشترانکوه کجاست؟
اشترانکوه در کدام شهر است؟
اشترانکوه عمدتاً در محدوده سیاسی استان لرستان و بین شهرستان‌های ازنا، الیگودرز و دورود (درود) واقع شده است. اغلب مسیرهای اصلی صعود از سمت شهر ازنا و منطقه تیون آغاز می‌شود. بنابراین پاسخ به سوال «اشترانکوه مال کجاست؟» یا «اشترانکوه ازنا» و «اشترانکوه الیگودرز» است. هسته مرکزی و مرتفع‌ترین قلل آن در جنوب غربی ازنا و در نزدیکی دورود قرار گرفته‌اند.
معنی اشترانکوه و افسانه‌ها
در مورد معنی اشترانکوه روایت‌های مختلفی وجود دارد. برخی آن را ترکیبی از “اشتر” (شتر) و “کوه” می‌دانند که به شکل صخره‌های پشت شتر اشاره دارد. برخی دیگر به افسانه‌ای قدیمی درباره گنجی پنهان و اشتری که حامل آن بوده است اشاره می‌کنند. اما مشهورترین روایت، مربوط به وجود خرس اشترانکوه است. اگرچه دیدن خرس در این ارتفاعات بسیار نادر است، اما افسانه خرس‌های بزرگ و قهوه‌ای رنگی که در دل صخره‌های آن زندگی می‌کنند، بر هیجان و رمزآلود بودن این کوهستان افزوده است. این منطقه همچنین بخشی از منطقه حفاظت شده است که بر غنای زیستی آن تأکید دارد. برای برنامه‌ریزی سفر، مطالعه مقالاتی مانند راهنمای کوهنوردی در نوروز و مقاصد کوهنوردی در نوروز می‌تواند مفید باشد.
اشترانکوه چندمین قله ایران است؟
بلندترین قله این رشته‌کوه، قله سنبران (سنبران) با ارتفاع ۴۱۵۰ متر (بسته به منابع مختلف بین ۴۱۰۰ تا ۴۱۵۰ متر) است. از نظر ارتفاع، اشترانکوه به عنوان یکی از بلندترین رشته‌کوه‌های زاگرس مرکزی محسوب می‌شود و قله سنبران در رده‌بندی قلل مرتفع ایران، در بین ۲۰ قله بلند کشور قرار می‌گیرد. برای مقایسه، می‌توانید مقاله بررسی مسیرهای صعود به قله دماوند را نیز مطالعه کنید.
نام قله های اشترانکوه: از سنبران تا کول جنون
قلل اشترانکوه به صورت یک خط‌الأس طویل و پیوسته از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده‌اند. معروف‌ترین این قلل عبارتند از:
-
قله سنبران (۴۱۵۰ متر): مرتفع‌ترین قله و هدف نهایی بسیاری از کوهنوردان.
-
قله کوله‌لایو (۴۰۷۰ متر)
-
قله گل‌گل (۴۰۵۰ متر)
-
قله گل‌گهر (۳۹۵۰ متر)
-
قله میرزایی (۳۸۰۰ متر): با شکل مخروطی و مشخص.
-
قله فیالسون (۳۸۵۰ متر)
-
قله کول‌جنون (کول جنو) (۳۸۵۰ متر): که نامش به دلیل شرایط سخت و ریزش‌به‌طور دائمی سنگ، برازنده آن است.
-
قلل پل‌پازن‌پیر، مهرجمال، پیاره و ازنودر از دیگر قلل مهم این رشته‌کوه هستند.
نگین فیروزه‌ای؛ دریاچه گهر
هیچ سخنی از اشترانکوه کامل نمی‌شود بدون اشاره به دریاچه گهر، نگین بی‌نظیر این منطقه. این دریاچه زیبا در دامنه غربی اشترانکوه و در اثر رانش زمین و سد طبیعی به وجود آمده است. دریاچه گهر (متشکل از گهر بزرگ و گهر کوچک) با رنگ فیروزه‌ای و انعکاس قلل سنگی در آب‌هایش، یکی از زیباترین چشم‌اندازهای طبیعی ایران است و پاداش شیرینی برای رنج صعود به این کوهستان سخت است.
نقشه اشترانکوه، برنامه‌ریزی و خطر بهمن
داشتن نقشه اشترانکوه که به خوبی خط‌الأس، قلل، مسیرهای صعود و موقعیت دریاچه گهر و یخچال چال‌کبود را نشان دهد، برای هر برنامه‌ریزی ضروری است. توجه به خطای GPS در دستگاه‌های دستی در این منطقه‌ی خشن بسیار حیاتی است. مسیرهای صعود، به ویژه صعود به خط الراس اصلی، بسیار فنی و نیازمند تسلط بر صخره‌نوردی و عبور از یخچال‌ها است. بهترین زمان برای صعود اواخر بهار و اوایل تابستان (خرداد و تیر) است. صعود زمستانی به اشترانکوه تنها به کوهنوردان بسیار حرفه‌ای و مجهز به تجهیزات کامل یخ و برف توصیه می‌شود و با مخاطرات بسیار زیادی از جمله بهمن همراه است. درک عوامل موثر در وقوع بهمن و همراه داشتن بهترین دستگاه‌های زنده‌یاب بهمن و دانستن نحوه استفاده از آنها از لوازم ضروری کوهنوردی در این برنامه است. مطالعه راهنمای جامع نجات از بهمن و مقاله بهمن چیست؟ قبل از هر برنامه‌ای ضروری است.
نقشه های کوهستان اشترانکوه
نقشه سه بعدی خط الراس اشترانکوه
ویژگی خاص اشترانکوه
وجود یخچال بزرگ چال کبود در حدفاصل دو قله گل گل و چال کبود به عنوان دریاچه های بزرگ گهر بزرگ و گهر کوچک در جناح غربی قله از مهمترین و و زیباترین عناصر طبیعی جبال اشتران کوه محسوب می شود.
جاذبه اشترانکوه برای کوهنوردان
اشترانکوه با ترکیبی منحصر به فرد از قلل مرتفع، دیواره‌های سنگی، یخچال‌های دائمی مانند چال‌کبود، و دریاچه‌های کوهستانی بی‌نظیر، به بهشت کوهنوردان حرفه‌ای و عکاسان طبیعت تبدیل شده است. هر صعودی به این کوهستان، خاطره‌ای ماندگار و چالشی فراموش‌نشدنی را رقم می‌زند. برای آمادگی بیشتر، حتماً بهترین تمرینات بدنسازی برای کوهنوردان را در برنامه خود بگنجانید و از اشتباهات مرگبار کوهنوردان مبتدی دوری کنید.
برای مشاهده عکس اشترانکوه و قلل باشکوه آن می‌توانید به گالری‌های تخصصی کوهنوردی مراجعه کنید.
مسیر صعود به خط الراس اشترانکوه
زمانی که قصد صعود به خط الراس اشترانکوه به عنوان هدف اصلی برنامه مدنظر قرار می گیرد تسلط بر مهارت های کوهنوردی و آشنایی بر مهارت های صخره نوردی یک ضرورت غیرقابل چشم پوشی است. بنابراین برای صعود به خط الراس قلل اشترانکوه به خصوص ارتفاعاتی که نام برده شده است نیازمند آمادگی بیشتر برای اجرای این برنامه هستیم. و در این راه توجه به زمان و موقعیت سنجی از جمله مواردی است که میزان موفقیت در برنامه را بالا خواهد برد. بدین لحاظ خرداد ماه و تیرماه زمان مناسبی برای این برنامه محسوب می شود.
ما نیز در میانه یکی از این ماهها وارد منطقه درود گردیده و سپس به آبادی تیون می رسیم. از طریق مسیر پاکوب مشخص به سوی جنوب غرب از ده خارج می شویم. از سربالایی تپه ماهورها و عرض چند جوی آب می گذریم . در حالی که نمای خط الراس اشترانکوه از دوردست ها پدیدار می گردد. ما رفته رفته به آن نزدیک می شویم، خود را به پناهگاه سنگی گل گل نزدیک میرسانیم. استراحت کوتاهی کرده و جانپناه را به سمت لبه ی لند خاکی که به صورت سدی در مقابل دوقله و چال کبود حائل است ترک می کنیم.
از طریق راه مالرو و در کمرکش کوه مقابل پناهگاه با کمی انحراف به راست از شیب تندی به راه ادامه می دهیم. این شیب پس از مدتی به طور مستقی با ابتدای دره عظیم و قوسی شکل چال کبود می رسد. ابهت یخچال های اشترانکوه به راستی دیدنی است. خود را به جانپناه قرمز رنگ چال کبود در سطح مرتفع آن رسانده و شبی را درون آن به سر می بریم.
یک روز خوب و پر از چالش
صبح زود از خواب برمی خیزیم و با جمع آوری وسایل سبکی که برای صعود مشکل خودمان آماده کرده ایم از سمت راست جانپناه به سوی تیغه های گل گل ارتفاع می گیریم. مسیر با عبور از لابلای صخره ها و مقداری سنگنوردی به سوی قله گل گل که برج مانند است. این مسیر را با احتیاط و با دقت کامل پیموده و پس از مدتی با بالای قله ۴۱۰۰ متری گل گل با طی شیب تند آن می رسیم. مناظر اطراف به خصوص پریزکوه بزرگ و دریاچه زیبای گهر بسیار دیدنی هستند.
از قله برروی خط الراس جنوبی که با سنگنوردی توام می باشد شاخک ها و برج های صخره ای را عبور کردیم. از فراز یخچال چال کبود و یکی دو زبانه آن که تا روی خط الراس بالا کشیده شده است می گذریم.
پس از پشت سر گذاردن قلل گل گهر و کوله لایو از یک شیب تند سنگلاخی و گاهی صخره ای به سنبران که مرتفع ترین قله اشترانکوه است صعود می کنیم. قله صخره ای میرزایی هدف دوم ما در فاصله نزدیکی با سن بران قرار دارد که از روی قله به خوبی در جنوب دیده می شود. یخچال ها و برفچال ها از هرسو قله را دربرگرفته اند. هوا صاف و بدون ابر و کمی گرم تر شده است. در افق های جنوبی قلل قالی کوه و کزنستون دیده می شوند و غرب قله های پریزکوه با سوزنی ها و برج هایشان تا جلگه خوزستان به پیش می روند.
دریاچه گهر بزرگ در زیر پایمان و در زیر آسمان فیروزه ای جلوه ای خاص دارد. از تماشای این همه مناظر سیر نمی شویم. با احتیاط و اندکی سنگنوردی از سراشیبی جنوبی سن بران پایین آمده از یک قله فرعی کوچم عبور کرده و در محلی تقریبا مناسب برای اتراق مستقر می شویم.
گذر از قله میرزایی
شبی سرد را پشت سر گذاشتیم . با تابش اولین شعاع های خورشید به سمت جنوب حرکت می کنیم. باد سردی می وزد که حرکت را مشکل می سازد. پس از چند نوبت درگیری با صخره ها به قله نوک تیز میرزایی صعود می کنیم. فرصت زیادی برای رفت و بازگشت به محل کمپ در زیر قله سنبران نداریم. بنابراین با دقت و سرعت لازم برروی خط الراس با عبور از چند قله فرعی به ارتفاع ۳۶۵۰ تا ۳۷۰۰ متر با طی مسیری توام با سنگنوردی به قله فیالسون بر بالای دره بزرگ یخچالی آن دست پیدا می کنیم. ادامه خط الراس اشترانکوه را در سمت جنوب پیش رو داریم.
یال های شرقی اشترانکوه پس از رسیدن به لبه خط الراس ارتفاع می گیرند و تشکیل قلل برج مانندی را داده و سپس توسط دیواره های مرتفعی به صورت بریده تا عمق دره گهر به پایین کشیده می شوند. خشونت طبیعت اشتران کوه پس از دست و پنجه نرم کردن با صخره های خط الراس به خوبی بر ما آشکار شده است. از مسیر صعود شده با دقت و احتیاط هرچه تمام تر به سمت شمال بازمی گردیم و پس از رسیدن به محل کمپ با صعود برروی یال شرقی سن بران از امتداد آن به سوی جانپناه چال کبود می رویمو با عبور از مسیرهای صخره ای به یخچال باز می گردیم.
بهترین زمان برای صعود به خط الراس اشترانکوه اواخر خردادماه تا اوایل تیرماه می باشد.
صعود به چال کبود در زمستان
عکاس : حافظ صبوری
وضعیت قلل اشترانکوه در زمستان
صعود زمستانی به منطقه ی اشتران کوه بسیار دشوار و توام با مشکلات جدی است. حجم سنگین برف در زیر چال کبود و مواجهه با مسیرهای ترکیبی یخ و برف از ویژگی های زمستان اشترانکوه می باشد.
در صعود به قله ی سن بران عکس های بسیار زیبایی گرفتم که در اینجا می توانید آنها را مشاهده نمایید.
سؤالات متداول (FAQ)
آیا صعود به اشترانکوه برای کوهنوردان مبتدی مناسب است؟
خیر، صعود به قلل مرتفع اشترانکوه، به ویژه خط‌الأس اصلی، کاملاً فنی است و تنها برای کوهنوردان بسیار باتجربه و مجهز توصیه می‌شود. مبتدیان می‌توانند با برنامه‌های کمپینگ در اطراف دریاچه گهر از زیبایی‌های منطقه لذت ببرند.
نزدیک‌ترین شهر به پایگاه اصلی صعود کدام است؟
شهر ازنا نزدیک‌ترین نقطه برای دسترسی به مسیرهای اصلی صعود از سمت شمال است.
آیا امکان اجاره تجهیزات کوهنوردی در منطقه وجود دارد؟
خیر، حتماً باید تمام لوازم ضروری کوهنوردی شامل کرامپون، کلنگ، بیواک و تجهیزات فنی را به طور کامل از شهر با خود ببرید.
خطرناک‌ترین بخش صعود چیست؟
عبور از یخچال چال‌کبود و صعود دیواره‌های سنگی قللی مانند سنبران و کول‌جنون نیازمند بیشترین دقت و مهارت فنی است و خطر بهمن در برخی از یال‌ها نیز وجود دارد.
لینک‌های خارجی معتبر:
-
American Alpine Institute (AAI): https://www.alpineinstitute.com/articles/ (منبعی برای مقالات فنی صعودهای Alpine)
-
Mountain Forecast: https://www.mountain-forecast.com/ (پیش‌بینی وضعیت آب و هوایی برای کوه‌های معروف جهان)
ویدیوی یوتیوب:
-
“Aerial footage of Oshtorankuh” توسط یک کاربر مستقل: (یک ویدیوی کوتاه با فیلم‌های هوایی از قلل اشترانکوه و دریاچه گهر که عظمت منطقه را نشان می‌دهد. لینک خاصی مد نظر نیست، جستجو کنید).