بیواک در کوهنوردی: راهنمای جامع شب‌مانی در طبیعت

مقدمه

بیواک (Bivouac) به معنای شب‌مانی بدون سرپناه در طبیعت است که می‌تواند برنامه‌ریزی شده یا ناگهانی باشد. این تکنیک در کوهنوردی، دیواره‌نوردی و طبیعت‌گردی کاربرد دارد اما خطراتی مانند هیپوترمی، سرمازدگی و گزش حشرات را به همراه دارد. در این مقاله به بررسی انواع بیواک، تجهیزات ضروری و نکات ایمنی می‌پردازیم.

گاهی در ورزش کوهنوردی، دیواره نوردی و یا در طبیعت اقدام به بیواک می نماییم. قرارگرفتن بدون سرپناه در طبیعت ممکن است مشکلات زیادی چون هیپوترمی ، سرمازدگی ، نیش حشرات و … را برای ما ایجاد نماید. در این مقاله تلاش می کنیم مفهوم و معنی بیواک را به طور کامل بررسی نماییم. به طور کلی بیواک را میتوان به دو دسته تقسیم بندی نمود:

انواع بیواک

۱- برنامه ریزی شده

بسیاری از کوهنوردان زمانی که قصد انجام یک صعود سرعتی و سبکبار را دارند , بیواک را برای خودشان برنامه ریزی می کنند.  اگر شما یک بیواک را برای خودتان برنامه ریزی کرده اید , می توانید ضروریات را با خودتان بردارید و بنابراین شب گرم و راحتی را خواهید داشت . این ضروریات شامل : کیسه خواب سبک یا کیسه بیواک , لباس اضافی  , یک چراغ خوراک پزی سبک مثل JetBoil ، غذا و حتی یک زیر انداز سبک است.

کوهنوردان حرفه‌ای برای صعودهای سریع و سبک‌بار از قبل برای بیواک آماده می‌شوند.
تجهیزات ضروری:
✅ کیسه خواب سبک یا کیسه بیواک
✅ لباس گرم اضافه (پلار، جوراب ضخیم)
✅ چراغ خوراک‌پزی سبک (مثل JetBoil)
✅ زیرانداز سبک وزن
✅ غذاهای پرانرژی (شکلات، آجیل)

مزایا:

• شب‌مانی راحت و ایمن

• کاهش وزن کوله‌پشتی نسبت به حمل چادر

۲-برنامه ریزی نشده (ناخواسته)

ممکن است در حین صعود یک مسیر طولانی و یا پس از صعود یک قله، در فرود به تاریکی برخورد کنید و مجبور شوید یک شب را در فضای باز بگذرانید .

این نوع بیواک به دلایل مختلفی اتفاق می افتد : سرعت کم هم طناب , گم کردن مسیر , هوای نامساعد، تخلیه انرژی ، تاخیر در شروع صعود , مشکلات فنی مسیر مانند طنابی که لاخ شده یا گیر کرده , آسیب دیدگی ها مختلف در حین صعود یا فرود ، حوادث غیر مترقبه مانند پاره شدن طناب و یا…

وقتی به دلایلی مانند تاریکی، گم‌کردن مسیر، هوای نامساعد یا آسیب‌دیدگی مجبور به شب‌مانی می‌شوید.

دلایل وقوع:
❌ سرعت کم گروه
❌ تغییرات ناگهانی آب‌وهوا
❌ آسیب‌های فنی (پارگی طناب، گیرکردن کارابین)

تجهیزات اضطراری:
✔ پتوی نجات (Space Blanket)
✔ چراغ پیشانی + باتری اضافه
✔ کبریت و فندک ضدآب
✔ آب و غذای اضافه

مقایسه کیسه بیواک با چادر

نکات کلیدی برای بیواک ایمن

۱. انتخاب محل مناسب

• دور از رودخانه‌ها (خطر سیل)

• پناه‌گرفتن در زیر صخره‌ها یا بین درختان برای جلوگیری از باد

• اجتناب از مناطق پرخطر (بهمن‌خیز، مناطق سنگی)

۲. حفظ دمای بدن

🔹 استفاده از لایه‌های لباس (پلار، گورتکس)
🔹 خشک نگه‌داشتن پاها با جوراب اضافه
🔹 گرم‌کردن بدن با حرکات ورزشی سبک قبل از خواب

۳. مدیریت رطوبت و تهویه

• بازکردن زیپ کیسه بیواک هر ۱-۲ ساعت برای جلوگیری از تعریق

• استفاده از بیواک‌های دارای توری در مناطق مرطوب

آمادگی برای یک بیواک برنامه ریزی نشده (ناخواسته)

اگر شما از قبل به این نوع بیواک فکر کنید و همیشه حداقل لوازم و ابزار ضروری را با خود به همراه داشته باشید، حتی بیواک های ناخواسته هم نمیتواند مشکل ساز باشد  اما اگر شما برای این بیواک تدارکی ندیده باشید آنگاه ممکن است یک شب سخت و عذاب آور و حتی مرگ آور را تجربه کنید.

بیواک در ارتفاعات پایین و در فصول گرم ممکن است خیلی خوب و حتی راحت باشد. اما اگر شما در ارتفاعات بالا در طوفان، باران , باد و برف هستید آنگاه بیواک ناخواسته خیلی سخت و پر ریسک است .

کیسه ها

لوازم اصلی برای یک بیواک برنامه ریزی نشده

پوشاک شامل:  شلوار و لباس گرم (مثلاً پلار) ، جوراب اضافه،  کلاه گرم یا کلاه طوفان چراغ پیشانی  با باطری اضافه کبریت و فندک و چند عدد قرص الکل جامد مقداری  مواد غذایی شامل: تنقلات، شکلات های انرژی زا  , آب اضافه (ترجیحا گرم)  پتوی نجات یا کیسه بیواک

تمامی این لوازم و کیت بقا را داخل کوله تان قرار دهید . سعی کنید پوشاک را جهت خشک ماندن عایق بندی کنید و هیچگاه آنها را از خود جدا نکنید.

مزایای استفاده از کیسه بیواک

یافتن جا و مکان  برای استفاده از کیسه بیواک بسیار ساده است، زیرا برای استفاده از کیسه بیواک فقط به فضایی به اندازه بدن خود نیاز است.

کیسه را به راحتی روی زمین پهن ‌کنید و داخل آن استراحت ‌کنید، برعکس چادرکه سنگین بوده و البته بر پایی آن اندکی زمان‌بر است.

هیچ دستورالعمل خاصی برای برپایی و استفاده از کیسه وجود ندارد و با توجه به اشغال فضای بسیار کم، می‌توانید از کیسه در فضاهای بسیار تنگ و کوچک بهره ببرید.

سطح زیرین کیسه ‌های استاندارد از جنس ضد آب طراحی شده‌اند. این امر موجب حفاظت از شما در برابر رطوبت خواهد شد.

معایب استفاده از کیسه بیواک

بر عکس چادر، کیسه به دلیل نوع طراحی دارای فضای بسیار کوچک و محدود و تنها برای استفاده یک نفر است. همین محدودیت فضا موجب می‌شود که ابزار و وسایل شما در طول شب خارج از کیسه و در معرض فضای آزاد قرار گیرند.

ورود و خروج به کیسه ، بویژه در فضا و شرایط نامساعد جوی مانند هوای بارانی بسیار مشکل می باشد.  و حتی می‌تواند موجب ورود رطوبت به داخل آن بشود.

در مقایسه با چادر به علت وجود فضای محدود، فضای داخل کیسه بیواک مستعد و آماده دَم کردن و تعریق است. در نتیجه ممکن است برای تبادل هوا مجبور شوید تا صبح چندین بار اقدام به باز و بسته کردن زیپ کیسه کنید. البته همین امر مشکلات خود را به همراه دارد.

شبمانی در طبیعت

چند نکته در انتخاب و خرید کیسه

در هنگام خرید این کالا که معمولاً در دو نوع  bivy sack و bivy shelter طراحی و عرضه شده اند، حتماً دقت کنید که جنس خریداری شده ضد آب باشد و تمامی درزهای آن آب‌بندی شده باشد. قابلیت تنفس و ضد آب بودن، بویژه در bivy shelter که سطح بالایی آنها از توری ساخته شده ، برای استفاده مناسب از آنها در جنگل و غارهای مرطوب بسیار اهمیت دارد.

توجه داشته باشید که کیسه را برای استفاده در چه نوع برنامه‌ای نیاز است. مثلا اگر برای استفاده در فضا و محیط گرم بدنبال تهیه بیواکی هستید حتما کیسه‌ای تهیه کنید که قسمت روی سر شما از جنس توری ساخته شده باشد. به این شکل علاوه بر تنفس در طول شب از شر حشرات نیز در امان خواهید بود.

هنگام خرید کیسه بیواک به اندازه پاها و شانه‌های خود و فضای مربوط به آن در کیسه بیواک دقت کنید، همچنین برای راحتی بیشتر و تبادل هوای بهتر می‌توانید از کیسه‌هایی استفاده کنید که در دو سمت آنها زیپ‌های بلند تعبیه شده است. وزن کیسه و فضایی که در هنگام جمع شدن اشغال می‌کند نیز گزینه مهمی است که باید به آن توجه کنید.

معرفی بهترین برندهای کیسه بیواک

تمرین بیواک برای شرایط اضطراری

🔸 در محیط کنترل‌شده (مثل حیاط خانه یا اردوگاه) بیواک را تمرین کنید.
🔸 تست تجهیزات اضطراری (پتوی نجات، چراغ پیشانی) قبل از سفر.
🔸 شبیه‌سازی شرایط هوای سرد و بارانی برای افزایش آمادگی.

می توان این عمل را به صورت برنامه ریزی شده و در محیط کنترل شده تمرین نمود. این تمرین باعث می شوذ در شرایط پیش بینی نشده عملکرد بهتری داشته باشیم.

می توانید در پیچ اینستاگرام ما در مورد کوهتوردی بیشتر بدانید