مقدمه
بهمن یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌های طبیعی در کوهستان‌های برفی است که هر ساله جان بسیاری از کوهنوردان، اسکی‌بازان و ساکنان مناطق کوهستانی را تهدید می‌کند. درک دقیق مکانیسم‌های وقوع بهمن و شناخت انواع آن می‌تواند به کاهش ریسک و افزایش ایمنی در مناطق برفی کمک کند. در این مقاله، به بررسی تعریف بهمن، انواع مختلف آن و چگونگی وقوع این پدیده می‌پردازیم.
تعریف بهمن
بهمن به حرکت سریع و ناگهانی حجم عظیمی از برف در سطح شیب‌دار کوهستان اطلاق می‌شود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که تعادل توده‌های برف روی سطح شیب‌دار به هم بخورد و نیروی گرانش سبب لغزش آن‌ها به سمت پایین شود.
عوامل مؤثر در وقوع بهمن
بهمن تحت تأثیر چندین عامل مهم رخ می‌دهد که شامل موارد زیر است:
- شیب زمین: دامنه‌های دارای شیب بین 30 تا 45 درجه بیشترین خطر بهمن را دارند.
- ساختار و لایه‌های برف: ترکیب لایه‌های ضعیف و قوی برف بر روی یکدیگر، احتمال لغزش را افزایش می‌دهد.
- دمای هوا و تغییرات آن: افزایش یا کاهش ناگهانی دما موجب تضعیف لایه‌های برفی و وقوع بهمن می‌شود.
- بارش برف و باد: بارش سنگین یا انتقال برف توسط باد می‌تواند شرایط بهمن‌زا را ایجاد کند.
- فعالیت‌های انسانی: عبور کوهنوردان یا اسکی‌بازان در مناطق ناپایدار می‌تواند باعث تحریک و وقوع بهمن شود.
انواع بهمن
بهمن‌ها را می‌توان بر اساس نوع حرکت، ترکیب برف و شرایط ایجاد، به چند دسته اصلی تقسیم کرد:
۱. بهمن پودری (Powder Avalanche)
این نوع بهمن معمولاً در اثر ریزش ناگهانی برف تازه رخ می‌دهد. سرعت بالایی دارد و می‌تواند در اثر یک عامل کوچک مانند صدای بلند یا حرکت فرد ایجاد شود.
۲. بهمن صفحه‌ای (Slab Avalanche)
بهمن صفحه‌ای زمانی رخ می‌دهد که یک لایه برف متراکم روی لایه‌ای ضعیف قرار گرفته باشد. با ایجاد ترک در لایه ضعیف، توده‌ای بزرگ از برف به پایین سرازیر می‌شود. این نوع بهمن خطرناک‌ترین نوع است.
۳. بهمن تر (Wet Avalanche)
این نوع بهمن در دمای بالاتر از صفر درجه سانتی‌گراد رخ می‌دهد، زمانی که برف شروع به ذوب شدن کرده و آب حاصل از ذوب شدن موجب کاهش اصطکاک بین لایه‌ها می‌شود.
۴. بهمن مخلوط (Mixed Avalanche)
این نوع بهمن ترکیبی از بهمن پودری و صفحه‌ای است که در شرایط خاص جوی و توپوگرافی رخ می‌دهد.
مکان‌های مستعد وقوع بهمن
برخی از مناطق جغرافیایی مستعد وقوع بهمن عبارتند از:
- البرز مرکزی: مسیرهای کوهنوردی در دماوند، علم‌کوه و توچال از نقاط پرخطر هستند.
- زاگرس: مناطق مرتفع مانند زردکوه و دنا مستعد وقوع بهمن هستند.
- الپ و هیمالیا: در سطح جهانی، رشته‌کوه‌های آلپ و هیمالیا بالاترین میزان وقوع بهمن را دارند.
چگونه خطر بهمن را کاهش دهیم؟
۱. ارزیابی شرایط برف و زمین
همیشه قبل از ورود به مناطق کوهستانی، گزارش‌های هواشناسی و وضعیت برف را بررسی کنید.
۲. استفاده از تجهیزات ایمنی
- دستگاه زنده‌یاب بهمن (Beacon): ابزاری حیاتی برای پیدا کردن افراد مدفون‌شده در برف.
- کاوشگر بهمن: برای تعیین موقعیت افراد دفن‌شده استفاده می‌شود.
- بیل بهمن: برای حفر سریع و نجات فرد مدفون‌شده کاربرد دارد.
۳. رعایت فاصله و حرکت گروهی
در هنگام عبور از مناطق پرخطر، فاصله کافی با یکدیگر حفظ کنید تا در صورت وقوع بهمن، همه افراد گرفتار نشوند.
لینک پیشنهادی
لینک‌های داخلی:
- تکنیک‌های نجات از بهمن
- دستگاه‌های زنده‌یاب و نحوه استفاده از آن‌ها
- بررسی مستعدترین مناطق ایران برای وقوع بهمن
لینک‌های خارجی:
نتیجه‌گیری
بهمن یکی از خطرناک‌ترین تهدیدات برای کوهنوردان و اسکی‌بازان است که شناخت و درک بهتر آن می‌تواند جان افراد بسیاری را نجات دهد. با بررسی عوامل مؤثر در وقوع بهمن، انواع مختلف آن و روش‌های کاهش ریسک، می‌توان از خطرات احتمالی پیشگیری کرد. پیش از ورود به مناطق پرخطر، همواره از تجهیزات ایمنی استفاده کنید و اطلاعات کافی درباره شرایط منطقه داشته باشید.
سوالات متداول
چگونه می‌توان وقوع بهمن را پیش‌بینی کرد؟
✅ بررسی شرایط جوی، گزارش‌های هشدار بهمن و تست‌های پایداری برف می‌تواند در پیش‌بینی وقوع بهمن مفید باشد.
اگر در مسیر یک بهمن قرار گرفتیم، چه باید کرد؟
✅ سعی کنید به سمت کناره‌های مسیر بهمن حرکت کنید، اگر گرفتار شدید، دست‌ها را جلوی صورت قرار دهید تا فضای تنفسی ایجاد شود.
کدام تجهیزات برای زنده ماندن در بهمن ضروری هستند؟
✅ دستگاه زنده‌یاب، کاوشگر، بیل بهمن و کیسه هوای بهمن ابزارهای کلیدی هستند.