انواع سرمازدگی
پزشکی در کوهستان, دانش کوهستان, کوهنوردی

انواع سرمازدگی و راههای جلوگیری و درمان

 

در مورد انواع سرمازدگی می بایست به دقت مطالعه نمود. به طور کلی سیستم سرمازدگی اندام ها به 4 درجه تقسیم می شود.

درجه بندی سرمازدگی اندام ها و علائم آن

به همین ترتیب انواع سرمازدگی دارای چهار درجه می باشد که به تفکیک در مورد آنها توضیح خواهیم داد.

سرمازدگی درجه یک

معمولا سرما اندام را تا قسمت های سطحی پوست درگیر می کند. به عروق و اعصاب عمیق تر آسیب نمی زند، بافت عضلانی، استخوان، تاندون و رباط ها را درگیر نمی کند. در این نوع سرمازدگی، پوست و قسمت های زیرین کمرنگ و سفید می شود. و ابتدا احساس گزگز می کند و در صورت ادامه ی سرمازدگی بی حس می شود.

اگر در این مرحله اقدام به گرم کردن اندام کنیم فرد مبتلا احساس درد ناخوشایندی می کند. پوست کم کم حالت واکسی و چرم مانند به خود می گیرد و پس از یک هفته عضو سرمازده شروع به پوست اندازی می کند و بافت های مرده کم کم جدا می شوند.

اگر سرمازدگی مربوط به انگشتان دست و پا باشد در ناخن ها توقف رشد ایجاد می شود که با درمان و برقراری مجدد خونرسانی رشد ناخن برقرار می شود. همچنین ممکن است ناخن چند مرحله و چندین بار از بستر جدا گردد.

سرمازدگی درجه 1

سرمازدگی درجه 1

سرمازدگی درجه دو

سرما بافت های عمیق تر را درگیر می کند که ممکن است به عضلات هم برسد اما استخوان ها درگیر نمی شوند. در روز اول و در ساعات خستین ابتدا پوست بی رنگ و سفید شده و پس از چند ساعت به رنگ کبود یا بنفش دیده می شود. در این مرحله عروق زیرپوست صدمه دیده و پاره می شود و خونریزی زیرپوستی ایجاد می کند. در 10 تا 12 ساعت بعد ، تاول های ریزی روی پوست مشاهده می شود. این تاول ها حاوی مایع شفاف و پر پروتئین ، غلیظ و لزج می باشند.

به مرور تاول های کوچک به تاول های بزرگ تبدیل می شود. بعد از چند روز تاول ها کم کم پاره شده و باید احتیاط کرد که عفونی نشوند.

به هیچ عنوان نباید تاول ها را بازکرد ولی در شرایط استریل می توان با سرنگ تاول ها را تخلیه کرد. پس از یک هفته بافت های سطحی صدمه دیده و کم کم سیاه می شوند و بافت سیاه شده و مرده روی عضو سرمازده مانند یک پوشش سیاه می پوشاند.

با ادامه درمان بافت های مرده جداشده و بافت های سالم زیرین مشاهده می شود. اما این بافت های زیرین انعطاف و نرمی خود را ازدست می دهند، بطوری که اگر انگشتان باشد فرد نمی تواند انگشتان را به راحتی باز و بسته کند.

سرمازدگی درجه 2

سرمازدگی درجه 2

سرمازدگی درجه سه

درگیری اندام ها عمیق تر بوده و تمامی بافت های اندام سرمازده ( شامل عضلات، تاندون ها ، عروق، اعصاب، استخوان) را درگیر می کند. این نوع سرمازدگی معمولا در اثر تماس طولانی مدت با سرما به مدت چند ساعت بوجود می آید.

در ساعات اولیه کبودی عضو نمایان تر است و مانند سرمازدگی درجه 2 تاول های پر از ترشحات پروتئینی اما خونی ظاهر می شود.

باید سعی شود پوست تاول حفظ شودتا اندام مستعد عفونت نشود. پس از یک هفتخ عضو از انتها شروع به سیاه و خشک شدن می کند و کم کم از قسمت های سالم و دارای حیات تفکیک شده و جدا می شود.

در این درجه از سرمازدگی در برخورد اول با اندام در برخورد اول با اندام در محیط کوهستان هنگام خارج کردن عضو از داخل جوراب، کفش یا دستکش بعلت چسبیدن پوست به پارچه به سختی صورت می گیرد.

سرمازدگی درجه 3

سرمازدگی درجه 3

سرمازدگی درجه چهار

درگیری اندام به قسمت های بالاتر هم کشیده شده و عضو حتی ممکن است تا مچ دست یا پا و یا حتی بالاتر از ساعد و زانو را درگیر کند. کلیه ی بافت های عضو درگیر است و حتی ممکن است تاول ایجاد نشود چون بافت کاملا از بین رفته است.

پوشش روی بافت سرمازده چسبیده است و به سختی جدا می شود. عضو کاملا بنفش رنگ و کبود است. عضو سرمازده از روزهای سوم و چهارم شروع به سیاه شدن می کند و احتمال عفونی شدن آن بسیار زیاد است. همچنین به علت صدمه ی شدید بافتی و آزاد شدن دفعی و سمی زیاد احتمال نارسایی کلیویی در اثر عدم توانایی کلیه ها در دفع مواد دفعی وجود دارد.

در کل علائم انواع سرمازدگی شامل موارد زیر می باشد.

  1. درجه 1 : قرمزی پوست، تورم، حالت مومی یا واکسی شدن پوست، پلاک های سفید و سخت روی پوست، کاهش حس پوستی ( معمولا محل ضایعه تاول نمی زند)
  2. درجه 2 : قرمزی پوست، ادم و تورم، ایجاد تاول با مایع ترشحی شفاف که بعدا می تواند حاوی ترشحات خونی شود، این تاول ها بعد از 24 ساعت ایجاد می شوند، در ابتدا کوچک و ازهم جداست و بعد از 24 ساعت بهم پیوسته و تاول های بزرگی تشکیل می دهد.
  3. درجه 3 : تاول های خونی بعد از گذر زمان ( معمولا پس از یک هفته) در سطح و عمق پوست ایجاد می شوند و سپس پلاک های سیاه روی پوست ایجاد می شوند.
  4. درجه 4 : صدمه ی کامل بافتی که عضلات ، تاندون ها و استخوان ها و همه ی بافت را درگیر می کند. در این مرحله هیچگونه بافت سالمی در عضو سرمازدهوجود ندارد و شدت صدمه ی بافتی به بالاتر از مچ دست و پا و حتی آرنج و زانو می رسد.

درمان عضو سرمازده

سرمازدگی و مرحله ریکاوری آن سیری طولانی و سخت است و به هیچ وجه نباید نسبت به این امر کوتاهی شود. چرا که کوچکترین غفلت می تواند منجر به از بین رفتن عضو و قطع اندام گردد. برای عضو سرمازده باید هرچه سریعتر اقدام به درمان نمود چرا که تاخیر و تانی در درمان وضعیت تخریب بافتی را بدتر کرده و احتمال بهبودی را کاهش می دهد.

توقف صعود

در یک برنامه کوهنوردی به محض مشاهده عضو درحال سرمازدگی بلافاصله باید برنامه را متوقف کرده و به سمت پایین فرود آمد. در صورت ادامه ی مسیر هرچه زمان می گذرد شدت ضایعه بیشتر خواهد شد.

فردی که دچار سرمازدگی درجه 2 و 3 و 4 می باشد نیاز به استراحت مطلق دارد، استراحت مطلق مخصوصا در سرمازدگی پا بسیار اهمیت دارد. چون راه رفتن و ایستادن مانع خونرسانی مناسب به عضم می شود و بهبودی را مختل می کند.

حمل مصدوم

عضو سرمازده نباید تحت فشار مستقیم یا غیرمستقیم قرارگیرد (فشار جوراب، کفش ، دستکش و …). همچنین باید کوله ی فرد سرمازده سبک شود تا از فشار بیش از حد به پا و دست ها خودداری گردد. در صورت امکان انتقال با قاطر یا وسیله ی نقلیه و یا حمل مصدوم اولویت دارد تا فرد سرمازده مجبور به راه رفتن بیش از حد روی پاها نباشد.

گرم کردن عضو سرمازده شده

باید در اولین فرصت و حتی در محیط کوهستان و در اولین جای امن اقدام به گرم کردن عضو سرمازده نمود. برای گرم کردن پاها می توان پاها را درون کیسه خواب، جوراب پر و یا کت پر پیچید و یا دونفر روبروی هم نشسته و از گرمای روی شکم و یا زیربغل همنورد برای گرم کردن عضو استفاده نمود.

نحوه ی شست و شوی عضو سرمازده شده

برای استفاده از آب گرم باید از ظرف با سایز مناسب که عضو در آن راحت بوده و تحت فشار نباشد استفاده کرد و درون آن آب گرم 38-42 درجه سانتی گراد ریخت و روزانه 2 تا 3 بار و هربار به مدت نیم ساعت عضو را در آن قرارداد.

استحمام حداقل تا 10 روز و پس از آن روزی 1 بار صورت گیرد. هیچگونه نیازی به استفاده از بتادین و یا هرگونه ماده ی ضدعفونی کننده نیست . بهتر است از سرم نرمالسالین شستشو برای استحمام روزانه عضو استفاده نمود ولی اگر دسترس نبود می توان آب را جوشانیده و سپس تا دمای مناسب سرد نمود و عمل استحمام را انجام داد.

عضو سرمازده را در هنگام استراحت بالاتر از سطح قلب نگه دارید تا ادم و تورم آن سرع تر کاهش یابد.

سرمازدگی در ارتفاع

در صورتی که انواع سرمازدگی در ارتفاع بالاتر از 5000 متر رخ دهد باید هرچه سریع تر ارتفاع فرد را کم نموده و در صورت ناچاری از اکسیژن کمکی برای اکسیژن رسانی بهتر به بافت سرمازده استفاده نمود. انواع سرمازدگی می تواند به علت کم آبی در ارتفاعات باشد که نتیجه ی آن تلغیظ خون و عدم خونرسانی و اکسیژن رسانی کافی به بافت ها می باشد.

در هر صورت یکی از بهترین اقدامات درمانی در انواع سرمازدگی مایع درمانی است (نوشیدن مایعات گرم و شیرین و اگر فرد هوشیار نیست سرم تزریقی به مقدار کافی).

اغذیه مناسب فرد سرمازده شده

فرد سرمازده به علت صدمه ی بافت ها نیاز مبرم به تغذیه مناسب با مواد پروتئینی و پرقند دارد تا کالری مورد نیاز بدن تامین شود.

همچنین بهتر است از ویتامین  ث روزانه 1 تا 2 گرم استفاده کرد که به ترمیم بافتی کمک می کند.

پانسمان اندام سرمازده شده

برای مراقبت از زخم های ناشی از انواع سرمازدگی مراقبت و پانسمان صحیح اهمیت زیادی دارد. در یک ماه اول در سرمازدگی درجه 2 ، 3 و 4 پانسمان روزانه روزی 2بار صبح و شب لازم است. باید از گاز استریل و گاز وازلینه برای این منظور استفاده کرد.

ضخامت پانسمان باید به گونه ای باشد که ترشحات به بیرون از پانسمان تراوش نکند. در هربار تعویض پانسمان مقداری از بافت های مرده زخم به آن چسبیده و از آن جدا می شود که در جلوگیری از عفونت و تسریع بهبودی زخم موثر است.

عفونت زخم ها

همچنین همواره بین انگشتان یک عضو سرمازده را با گاز وازلینه بپوشانید تا از چسبیدن انگشتان بهم جلوگیری شود. هنگام مراقبت از زخم مشاهده ی ترشحات زرد و چرکین، قرمزی آن و به مشام رسیدن بوی ناخوشایند و بروز تب عمومی نشانه های خطر بوده و باید سریعا به پزشک مراجعه شود.

در نهایت حداقل پس از دو ماه درمان و مراقبت و مشخص شدن بافت مرده از بافت زنده می توان نسبت به قطع عضو تصمیم گرفت.

درمان دارویی فرد مبتلا به سرمازدگی

  1. آنتی بیوتیک ها
  2. ضد کزاز
  3. گشاد کننده های عروق محیطی
  4. داروهای ضد تجمع پلاکتی
  5. رقیق کننده های خو
  6. ضد دردها

در تاریخ پنجم دی ماه سال نو و نه در ارتفاعات شمالی تهران حوادث کوهنوردی زیادی به دلیل سرما رخ داد که می توانید شرح آن را در اینجا بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *